สรุป “การเคลื่อนที่ของเปลือกโลก รอยเลื่อนต่างๆ เเละทวีปในอดีต”

    น้อง ๆ เคยสงสัยกันไหมว่าทำไมบางพื้นที่ถึงเกิดแผ่นดินไหวบ่อย ๆ หรือทำไมภูเขาไฟถึงปะทุขึ้นมาได้? แล้วรู้หรือไม่ว่าทวีปที่เราอาศัยอยู่ทุกวันนี้เคยรวมตัวกันเป็นแผ่นดินเดียวมาก่อน? ทุกปรากฏการณ์เหล่านี้มีคำตอบอยู่ใน “การเคลื่อนที่ของเปลือกโลก” การขยับตัวของแผ่นเปลือกโลกที่มองไม่เห็นด้วยตาเปล่า แต่ส่งผลต่อภูมิประเทศและชีวิตของเราทุกคน 

    ในบทความนี้พี่ TUTOR VIP จะพาน้อง ๆ ไปสำรวจการเคลื่อนที่ของเปลือกโลก รอยเลื่อนที่เกิดขึ้น รวมถึงการเดินทางของทวีปต่าง ๆ จากอดีตสู่ปัจจุบัน ถ้าพร้อมแล้วมาร่วมไขความลับใต้พื้นโลกของเรากัน!

การเคลื่อนที่ของแผ่นเปลือกโลก

    การเคลื่อนที่ของแผ่นเปลือกโลก (Plate motion) คือลักษณะการเคลื่อนที่ของแผ่นเปลือกโลก 2 แผ่นที่อยู่ติดกัน โดยแผ่นเปลือกโลกมีการเคลื่อนที่ตลอดเวลาแม้เราจะไม่รู้สึกตัว

     สามารถจำแนกได้ออกเป็น 3 รูปแบบ ตามลักษณะการเคลื่อนที่สัมพัทธ์กันระหว่างแผ่นเปลือกโลกทั้งสอง ได้ดังต่อไปนี้

1. การเคลื่อนที่ของแผ่นเปลือกโลกแบบเคลื่อนผ่านกัน (Transform Boundary) 

     แผ่นเปลือกโลกเลื่อนผ่านกันในแนวขนาน มักทำให้เกิดแผ่นดินไหว

2. การเคลื่อนที่ของแผ่นเปลือกโลกแบบเคลื่อนแยกจากกัน (Divergent Boundary) 

     แผ่นเปลือกโลกเคลื่อนที่ออกจากกัน ทำให้เกิดรอยแยกหรือแนวสันเขากลางมหาสมุทร แต่ถ้าหากการแยกตัวออกจากกันนี้ เกิดขึ้นบนพื้นทวีปจะก่อให้เกิดหุบเขาทรุด (Rift valley) เช่น เดอะ เกรท ริฟท์ วัลเลย์ (Great Rift Valley) ในทวีปแอฟริกา

3. การเคลื่อนที่ของแผ่นเปลือกโลกแบบชนเข้าหากัน (Convergent Boundary) 

     แผ่นเปลือกโลกเคลื่อนที่เข้าหากัน ส่งผลให้เกิดภูเขาสูงหรือการมุดตัวลงใต้แผ่นอีกแผ่นหนึ่งจนเกิดภูเขาไฟ

    การเคลื่อนที่ของแผ่นเปลือกโลกส่งผลให้เกิดปรากฏการณ์ทางธรรมชาติ เช่น ภูเขาไฟปะทุ แผ่นดินไหว และการเปลี่ยนแปลงภูมิประเทศที่หล่อหลอมโลกของเรามาจนถึงปัจจุบัน

รอยเลื่อนของเปลือกโลก

    รอยเลื่อน(Faults) คือแนวแตกหรือรอยร้าวของเปลือกโลกที่เกิดจากการเคลื่อนตัวของแผ่นเปลือกโลกเมื่อมีแรงดันสะสมมากเกินไป การเคลื่อนตัวนี้ทำให้เกิดการเปลี่ยนแปลงของภูมิประเทศหรือแผ่นดินไหว แบ่งออกเป็น 3 ประเภทหลัก ได้แก่

1. รอยเลื่อนปกติ (Normal Fault) 

     เกิดจากแรงดึงที่ทำให้แผ่นเปลือกโลกแยกตัวออกจากกัน ส่งผลให้ผนังด้านบนเลื่อนลง ส่วนผนังด้านล่างเลื่อนขึ้น 

2. รอยเลื่อนย้อน (Reverse Fault) 

     เกิดจากแรงบีบอัดที่ตรงข้ามกับรอยเลื่อนปกติ ทำให้ชั้นหินหดสั้นลง ผนังด้านบนเลื่อนขึ้นและผนังด้านล่างเลื่อนลง รอยเลื่อนย้อนยังอาจทำให้หินที่มีอายุมากกว่ามาทับซ้อนหินที่อายุอ่อนกว่าได้ 

3. รอยเลื่อนตามแนวระนาบ (Strike-slip Fault) 

     เกิดจากการเคลื่อนตัวของเปลือกโลกในแนวนอนโดยไม่มีการยกตัวขึ้นหรือลดระดับ

    ตัวอย่างรอยเลื่อนสำคัญ ได้แก่ รอยเลื่อนซานแอนเดรียสในสหรัฐอเมริกา ซึ่งเป็นแหล่งแผ่นดินไหวขนาดใหญ่ และ รอยเลื่อนแม่ปิงในไทยที่มีผลต่อการเกิดแผ่นดินไหวภายในประเทศ

ทวีปในอดีต

    ทฤษฎีการเคลื่อนที่ของทวีปถูกเสนอโดย อัลเฟรด เวเกเนอร์ (Alfred Wegener) ผู้เชื่อว่าเมื่อประมาณ 300 ล้านปีก่อน พื้นแผ่นดินทั้งหมดของโลกเคยรวมกันเป็นผืนเดียวที่เรียกว่า พันเจีย (Pangaea) มาจากภาษากรีก แปลว่า “แผ่นดินทั้งหมด” โดยเป็นผืนดินขนาดมหึมาที่เคยปกคลุมพื้นที่ตั้งแต่ขั้วโลกเหนือถึงขั้วโลกใต้ และถูกล้อมรอบด้วย มหาสมุทรพันทาลัสซา (Panthalassa) ในเวลาต่อมา พันเจียได้แยกออกเป็นสองส่วนหลัก

1. ลอเรเซีย (Laurasia) ตั้งอยู่เหนือเส้นศูนย์สูตร ประกอบด้วยทวีปอเมริกาเหนือ, กรีนแลนด์ และทวีปยูเรเซีย
2. กอนด์วานา (Gondwana) อยู่ใต้เส้นศูนย์สูตร ประกอบด้วยทวีปอเมริกาใต้, แอฟริกา แอนตาร์กติกา, ออสเตรเลีย, อนุทวีปอินเดีย และเกาะมาดากัสการ์ 

    ถือเป็นจุดเริ่มต้นของการเคลื่อนที่ของทวีปจนกลายเป็นรูปแบบที่เราเห็นในปัจจุบัน

หลักฐานที่สนับสนุนทฤษฎีนี้

• รอยต่อของทวีป รูปร่างของทวีปสามารถต่อกันได้เหมือนจิ๊กซอว์ 
• ฟอสซิล พบฟอสซิลชนิดเดียวกันในทวีปที่อยู่ห่างกัน เช่น ฟอสซิลสัตว์น้ำจืดที่พบทั้งในแอฟริกาและอเมริกาใต้ 
• การเรียงตัวของชั้นหิน ชั้นหินที่มีองค์ประกอบเหมือนกันถูกพบในทวีปที่อยู่คนละฝั่งมหาสมุทร

ผลกระทบจากการเคลื่อนที่ของเปลือกโลก

    การเคลื่อนที่ของเปลือกโลกส่งผลต่อธรรมชาติและชีวิตมนุษย์ในหลายด้าน ได้แก่ 

• ภัยพิบัติทางธรรมชาติ การชนหรือเลื่อนของแผ่นเปลือกโลกทำให้เกิดแผ่นดินไหว ภูเขาไฟระเบิด และคลื่นสึนามิ ซึ่งส่งผลกระทบต่อชีวิตและทรัพย์สิน 
• การเปลี่ยนแปลงภูมิประเทศ การเคลื่อนตัวและบีบอัดของแผ่นเปลือกโลกทำให้เกิดการยกตัวของภูเขา การก่อตัวของรอยแยก และการเปลี่ยนแปลงของชายฝั่ง

    การเข้าใจการเคลื่อนที่ของเปลือกโลกมีความสำคัญอย่างยิ่งในการอธิบายการเกิดภัยพิบัติ, การเปลี่ยนแปลงภูมิประเทศ และการวางแผนป้องกันความเสียหาย การศึกษาปรากฏการณ์นี้ช่วยให้เราปรับตัวและเตรียมพร้อมรับมือกับโลกที่เปลี่ยนแปลงอยู่เสมอ

    สำหรับใครที่กำลังมองหาที่ติวตัวต่อตัว หรือมีข้อสงสัยเพิ่มเติมก็มาปรึกษาพี่ TUTOR VIP ได้นะ พี่ ๆ ยินดีให้คำปรึกษาเสมอ

   บทความต่อไป TUTOR VIP จะมาแนะนำอะไรอีกนั้น ฝากติดตามกันด้วยนะ

ด้วยความร่วมมือของ TUTOR-VIP X Clearnote Thailand